Üreteropelvik Bileşke Darlığı (Böbrek Çıkım Darlığı)
Üreteropelvi̇k (Up) Bi̇leşke Neresi̇di̇r?
Böbrekler tarafından üretilen idrar önce böbrek pelvisi adı verilen havuzda toplanır ve ardından üreter adı verilen tüp benzeri yapılarla mesaneye (idrar kesesine) taşınır. Böbrek pelvisiyle üreterlerin birleşim noktasına üreteropelvik bileşke adı verilir. Burada gelişen darlık üreteropelvik bileşke darlığı olarak tanımlanır.
Üreteropelvik bileşke üst üriner sistemde en çok obstrüksiyon(darlık) izlenen alandır. Hidronefroz(böbrek genişlemesi) ile doğan çocukların % 64 kadarında UP darlık söz konusudur.
Böbreklerde üretilen idrarın böbrek pelvisinden üretere geçmesi için anatomik olarak sağlam bir üreteropelvik bileşke olması gerekir. Ayrıca üreterin peristaltizm denilen ritmik kasılmaları da bu iletime yardımcıdır. İdrarın düzgün iletimi için bu iki bileşenin de sağlam olması gereklidir. UP bileşkedeki sorunlar üreterin kendisinden (intrensek) ya da dış kaynaklı (ekstrensek) olabilir. Üreterin o parçasının darlığı en çok rastlanılan nedendir. Bunun yanı sıra anormal yerleşimli damarlar gibi dış kaynaklı sorunlar da olabilir.
Üreteropelvi̇k Bi̇leşke Darlığının Beli̇rti̇leri̇ Nelerdi̇r?
İdrarın böbreklerden atılamadığı ya da çok az bir miktarda atılabildiğinden dolayı böbreklerde birikme görülür. Biriken bu idrar zamanla böbreklerde şişmeye neden olabilir. Böbrek şişmesi(hidronefroz), en yaygın UP darlık belirtileri arasında yer alır.
⦁ Bazı hastalarda, karın şişliği dışarıdan gözle gözlemlenebilir.
⦁ İdrar birikmesi ile şişen böbrekte basınç artışı ağrılara neden olabilir. Özellikle kasıklarda görülen şiddetli ağrı yaygın UP darlık belirtileri arasında yer alır.
⦁ Kanın idrara karışması, idrar renginde görülen değişiklikler, iltihaplanmalar ve buna bağlı oluşan enfeksiyonel hastalıklar da UP darlık belirtileri arasında sayılabilir
⦁ Çocuklarda bu belirtiler çok net değerlendirilemese de huzursuzluk, tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonları, azalmış idrar miktarı gibi durumlarda mutlaka UP darlık
olabileceği akılda bulunmalıdır.
Bu belirtilerden bir veya birkaçının aynı anda görüldüğü kişilerin vakit kaybetmeden uzman bir doktora başvurmaları gerekir.
Üreteropelvi̇k Bi̇leşke Darlığı Nasıl Saptanır?
Çoğu üreteropelvik bileşke darlığı günümüzde anne karnında saptanmaktadır. Eğer anne karnında saptanmamış ise yenidoğan döneminde böbrek genişlemesine bağlı karında kitle, idrarda kanama, enfeksiyon izlenebilir. Daha ileri yaştaki çocuklarda karın ya da yan ağrısı, özellikle ufak travmaların ardından idrarda kanama, enfeksiyon izlenebilir. Yan ağrısının idrar miktarının arttığı durumlarda fazlalaşması dikkat çekicidir (Örneğin fazla sıvı alımı, kafeinli içecekler).
Üreteropelvi̇k Bi̇leşke Darlığı Nasıl Taki̇p Edi̇li̇r?
Anne karnında saptanan hidronefrozu olan hastalar doğumdan sonra tekrar ultrasonografi ile değerlendirilmeli ve hidronefrozun devam edip etmediği belirlenmelidir. Ancak bu işlem doğumu takip eden ilk 3 günden sonra yapılmalıdır. Ancak iki taraflı ileri derece hidronefrozu olan ciddi olgularda bu süre beklenilmeyebilir.
Eğer doğumdan sonra uygun zamanda yapılan ultrasonografi böbrek toplayıcı sistemindeki genişlemeyi teyit ederse klasik olarak voiding sistoüretrografi(işeme filmi) ve renal sintigrafi planlanmalıdır. Eğer ultrasonografi doğumdan sonra hidronefroz varlığını göstermez ise ileri tetkiklere gerek yoktur.
Klasik bilgi olarak hidronefrozlu bebeklerde voiding sistoüretrografi her olguya önerilse de, yakın tarihli çalışmaların sonuçları doğrultusunda, gerek bebek gerek aile için oldukça zor olan bu incelemenin sınırlı uygulanımı doğru olacaktır. Bu incelemenin amacı vezikoüreteral reflüyü ekarte etmek ve erkek bebeklere için arka üretrayı değerlendirmektir. Zamanlama olarak doğumdan sonraki 4- 6 haftalar bu inceleme için idealdir. Ancak posterior üretral valv adı verilen ve erkek bebeklere özgü arka üretra darlıklarında derhal inceleme gerekir. Eğer bu incelemede reflü saptanmaz ise hidronefroz diüretik renogram adı verilen sintigrafik inceleme ile değerlendirilir. Bu inceleme için kullanılan radyoizotopik ajanlar başlıca iki adettir; DTPA ve MAG3. Her ikisi de total ve ayrı ayrı böbrek fonksiyonlarını belirler. Böbrek havuzcuğundan bu radyoaktif maddelerin boşalmasının incelendiği eğriler de obstrüksiyon varlığı ya da derecesi hakkında yol göstericidir. İnceleme sırasında sonucun etkilenmemesi açısından üretral kateter yerleştirilmesi uygun olacaktır. Boşalma eğrileri incelenirken diüretiğe verilen yanıt da önemlidir. Ancak özellikle anne karnında saptanan ve yenidoğan döneminde incelenen hidronefroz olgularında diferansiyel renal fonksiyon adı verilen her iki böbreğin yüzde olarak total böbrek fonksiyonuna katkısının bilinmesi önemlidir. Etkilenen hidronefrotik böbrekte karşı tarafa göre %10 ve daha fazla bir fonksiyon kaybı anlamlı kabul edilir.
Üreteropelvi̇k Bi̇leşke Darlığı Tedavi̇si̇ Nasıl Olmalı?
Üreteroplevik darlık, tedavisi bulunan bir hastalıktır. Burada önemli olan nokta hastaların takibinin iyi yapılması ve buna uygun bir tedavi planının belirlenmesidir. Çoğunlukla belirtilerin hafif seyrettiği söylenebilir. Bu vakalarda hastanın rutin takibinin yapılması yeterli olacaktır. Bu rutin takip süresince hastanın belirli aralıklarla ultrason, kan ve idrar tahlili gibi çeşitli tetkikleri yaptırması gerekir. Tıkanıklık veya darlık tamamen geçene kadar bu rutin takip süreci devam eder. Bazı durumlarda belirtilerin kendiliğinden geçtiği görülür. Bazı durumlarda ise ilaç tedavisi yeterli olacaktır.
UP darlığın semptomatik olduğu böbrek fonksiyonlarını bozduğu durumlarda cerrahi tedavi gerekliliği oluşur. Laparoskopik ya da açık olarak üreteropelvik dar bileşke çıkarılır ve böbrek pelvisine üreter borucuğu yeniden anostomoze edilir yani dikişlerle birleştirilir. Damar çaprazı var ise çaprazlayan damarın altındaki UP bileşke damarın üstüne alınır.